Dieta ketogeniczna zyskuje na popularności nie tylko jako narzędzie do odchudzania, ale także jako potencjalna forma wsparcia w leczeniu nowotworów.
Coraz więcej badań sugeruje, że specyficzne restrykcje dietetyczne mogą wpływać na metabolizm komórek rakowych, ograniczając ich zdolność do wzrostu. Nowe odkrycia z 2024 roku otwierają obiecujące możliwości w terapii niektórych nowotworów, w tym raka trzustki.
Co to jest dieta ketogeniczna?
Dieta ketogeniczna (keto) to plan żywieniowy, który charakteryzuje się bardzo niską podażą węglowodanów i wysoką zawartością tłuszczów. Głównym celem tej diety jest wprowadzenie organizmu w stan ketozy, w którym zamiast glukozy czerpie on energię głównie z tłuszczów. W procesie tym powstają tzw. ciała ketonowe, które są alternatywnym źródłem energii dla wielu komórek ciała, w tym komórek nerwowych.
Typowa dieta ketogeniczna składa się z około 70-75% tłuszczu, 20-25% białka i tylko 5-10% węglowodanów. Zmniejszenie ilości węglowodanów prowadzi do obniżenia poziomu glukozy we krwi, co zmusza organizm do spalania tłuszczów, aby uzyskać energię.
Nowotwory a metabolizm komórek
Jednym z kluczowych elementów rozwoju nowotworów jest zmiana w metabolizmie komórek rakowych. Większość nowotworów wykorzystuje glukozę jako główne źródło energii. Zjawisko to, znane jako efekt Warburga, polega na tym, że komórki nowotworowe preferują glikolizę beztlenową (przemianę glukozy) nawet w obecności tlenu. Powoduje to nadmierne zużycie glukozy i szybki wzrost guza.
Na tym etapie pojawia się hipoteza, że ograniczenie dostępu do glukozy poprzez dietę ketogeniczną może wpłynąć na spowolnienie lub zatrzymanie rozwoju nowotworów. Ponadto dieta ta może zmieniać sposób, w jaki komórki nowotworowe pozyskują energię, co może prowadzić do ich osłabienia i większej wrażliwości na terapie przeciwnowotworowe.
Najnowsze badania z 2024 roku
W 2024 roku badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco przeprowadzili przełomowe badanie, które wykazało, że dieta ketogeniczna może wspomagać leczenie raka trzustki. Naukowcy połączyli dietę keto z nowym lekiem przeciwnowotworowym (tomivosertib), który celuje w białko P-eIF4E, odgrywające kluczową rolę w metabolizmie komórek nowotworowych.
W badaniu na myszach dieta ketogeniczna znacząco zwiększała skuteczność terapii lekowej. Połączenie tych dwóch podejść prowadziło do zmniejszenia dostępności zarówno glukozy, jak i tłuszczu dla komórek nowotworowych. Komórki raka trzustki, które były zależne od glukozy i tłuszczu, nie były w stanie przetrwać, co prowadziło do zahamowania wzrostu guza.
Mechanizm działania – zagłodzenie komórek nowotworowych
Podstawowym mechanizmem działania diety ketogenicznej w kontekście nowotworów jest ograniczenie dostępności glukozy – głównego paliwa dla wielu typów komórek rakowych. Ograniczona podaż węglowodanów w diecie zmusza organizm do korzystania z tłuszczów jako źródła energii. Komórki rakowe, które nie są w stanie efektywnie wykorzystywać tłuszczu ani ciał ketonowych, mogą zatem tracić swoją zdolność do wzrostu i proliferacji.
W badaniu z 2024 roku wykazano, że dodanie tomivosertibu – leku blokującego wykorzystanie tłuszczów przez komórki nowotworowe – do diety ketogenicznej sprawia, że komórki te nie mają dostępu ani do glukozy, ani do tłuszczu. W rezultacie zostają “zagłodzone” i nie mogą kontynuować swojego wzrostu.
Potencjalne korzyści i wyzwania
Choć wyniki badań są obiecujące, dieta ketogeniczna nie jest panaceum na raka. Wymaga dalszych badań klinicznych, aby ocenić jej skuteczność u ludzi, a także zrozumieć, jakie nowotwory mogą najlepiej reagować na takie podejście. Ważnym aspektem jest również bezpieczeństwo długoterminowego stosowania diety ketogenicznej, zwłaszcza w połączeniu z innymi terapiami przeciwnowotworowymi.
Nie wszystkie typy nowotworów mogą odpowiadać na dietę ketogeniczną w taki sam sposób. Na przykład, niektóre komórki nowotworowe mogą wykorzystywać tłuszcze lub ciała ketonowe jako alternatywne źródło energii, co może ograniczać skuteczność tego podejścia. Jednak dla pacjentów z nowotworami zależnymi od glukozy, takich jak rak trzustki, dieta ketogeniczna może stanowić obiecujące uzupełnienie terapii.
Podsumowanie
Dieta ketogeniczna, znana przede wszystkim z zastosowania w walce z otyłością i epilepsją, może również odgrywać rolę w leczeniu nowotworów. Być może dieta ta nie zastąpi konwencjonalnych metod leczenia ale może stać się bardzo ważnym elementem terapii wspomagającej, zwłaszcza w kontekście trudnych do leczenia nowotworów.
Warto jednak pamiętać, że decyzję o stosowaniu diety ketogenicznej w leczeniu nowotworów należy zawsze konsultować z lekarzem i specjalistą ds. żywienia, aby upewnić się, że jest ona bezpieczna i odpowiednio dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Inne badania:
Badanie na myszach z glejakiem – University of South Florida (2012)
Badanie przeprowadzone przez zespół pod kierunkiem dr. Adrienne Scheck z Barrow Neurological Institute wykazało, że dieta ketogeniczna może spowolnić wzrost glejaków (złośliwych nowotworów mózgu) u myszy. W ramach badania stosowano dietę ketogeniczną w połączeniu z terapią radiacyjną, co doprowadziło do znaczącego zahamowania wzrostu nowotworu w porównaniu do grup kontrolnych.
Badanie kliniczne z 2019 roku – Ludwig Maximilian University of Munich
W 2019 roku przeprowadzono badanie kliniczne na małej grupie pacjentów z zaawansowanymi nowotworami. Badacze z Uniwersytetu Ludwiga Maximiliana w Monachium oceniali wpływ diety ketogenicznej na pacjentów z zaawansowanymi nowotworami. Wyniki sugerowały, że u niektórych pacjentów dieta ketogeniczna prowadziła do stabilizacji choroby, a nawet zmniejszenia wielkości guza.